Fejn waslet it-Turkija fil-proċess ta' adeżjoni mal-UE wara l-aħħar żviluppi - iżjed qrib jew iżjed 'il bogħod mis-sħubija? EuroparlTV jinvestiga.

It-Turkija - fejn waslet bħalissa

https://api.multimedia.europarl.europa.eu/documents/20125/12039918/m006-0009-mt.srt

Dinja ġdida wara  l-fruntieri tal-Ewropa tal-Lvant.

It-Turkija - mutur ta' żvilupp reġjonali, ċentru  għall-enerġija, it-turiżmu u l-manifattura.

Xi wħud jgħidu li l-pajjiż ta' Iżlam  moderat li jxaqleb lejn il-Punent, 

ipoġġi x-xjaten bħall-era  tal-ħakma militari warajh. 

Imma għal xi wħud f'dan  in-nazzjon ta' 75 miljun persuna,

Ixaqleb ftit lejn  l-awtoritorjaniżmu, it-trażżin tal-midja,

il-kontroll tal-ġudikatura - kollha oqsma  pprojbiti għall-Parlament Ewropew,

li f'Mejju ser jiddiskuti  l-progress għall-adeżjoni.

Il-kritiċi jfakkru  fil-protesti kontra l-gvern 

f'Gezi Park f'Istanbul  u madwar il-pajjiż, fl-2013.

ġurnalista ma' waħda mill-iżjed gazzetti  qodma u indipendenti tat-Turkija.

Għal xahrejn in-nies rawmu  t-tama għal pajjiż iżjed liberu.

U għall-ewwel darba  fl-aħħar 13-il sena

ż-żgħażagħ kissru l-barrieri  kollha bejn id-diviżjonijiet politiċi

ta' Kurdi, leżbjani, gays,  Musulmani u nies sekulari.

Din kienet il-verżjoni  Torka tar-Rebbiegħa Għarbija,

li bdiet bi protesta kontra pjanijiet  biex jitneħħa spazju popolari bis-siġar,

u spiċċat inbidlet fi protesta kontra  l-ħakma tal-President Tayyip Erdogan.

Bħal fir-Rebbiegħa Għarbija,  il-midja soċjali ma kellhiex rwol żgħir. 

għax kienu jibagħtu  messaġġi lil xulxin.

Kienet qisha logħba  noli bejn ġurdien u qattus,

u għal xahrejn  kienu l-ġrieden li rebħu.

L-affarijiet fl-aħħar  sentejn, tgħid Mine,

issa jitfgħu dubji fuq  il-proċess ta' adeżjoni tat-Turkija.

jekk it-Turkija għandhiex post  fl-Unjoni Ewropea, jien ngħid le.

Verament ma tridx li  tieħu t-Turkija b'dan ir-reġim.

Din il-kritika wassaltha wkoll  lill-ambaxxatur għat-Turkija fl-UE.

u n-nies m'għandhomx  iħarsu lejn xi inċidenti iżolati.

Għandhom iħarsu lejn l-istampa  sħiħa - il-libertà tal-espressjoni,

u li rridu nagħmlu ċertu  żviluppi, ċertu progress.

Imma fl-aħħar, jekk nagħmlu  hekk, mela imbagħad inkunu membri.

Xi kultant nisimgħu li anke jekk nagħmlu  dan kollu, mhux ser inkunu membri.

Kien hemm theddid dwar is-sigurtà  u l-benesseri ekonomiċi tal-gazzetta

minħabba l-pożizzjoni  tagħha, dik ta' oppożizzjoni,

l-iktar reċenti dik kontra  l-liġi l-ġdida tas-sigurtà

li tagħti poteri kbar lill-pulizija  biex jarrestaw, ifittxu u jżommu.

Iżda l-edituri jibżgħu li  l-proċess ta' dħul fl-UE

jinsab mhedded  minħabba f'raġunijiet oħra.

Ma naħsibx li l-UE  ser taċċetta lit-Turkija

għal raġunijiet reliġjużi u minħabba  li għandna identitajiet differenti.

Nemmen li t-Turkija ser ikollha  sħubija fl-Unjoni iżda ta' tip differenti,

Minħabba dan kollu, il-poplu  Tork mhux kuntent bl-UE.

Problema oħra fuq spallejn it-Turkija  u l-Ewropa hi l-kelma - Ġ.

Il-ġenoċidju - il-qtil jew l-ispustjar  imġiegħel, skont kif taraha - 

ta' miljun u nofs persuna  Armenjana fl-1915, mill-Ottomani.

It-Turkija tirrifjuta  li tuża din il-kelma.

Oħrajn fl-Ewropa, inkluż il-Papa Franġisku  u l-Parlament Ewropew, użawha.

F'jum iċ-ċentinarju,  Cumhuriyet issorprendiet lill-qarrejja

meta ġabet it-titlu  'Katastrofi kbira' bl-Armenjan.

Hu ċar li l-kelma ġenoċidju hi  blokk mentali kbir għan-nies

F'din is-soppa tidħol  ukoll il-kwistjoni Kurda.

Il-President Erdogan rebaħ  it-tifħir bħall-ebda wieħed qablu

talli nieda l-proċess  tal-paċi man-nazzjonalisti.

L-UE hi rikonoxxuta talli  mbuttat biex jimxi l-proċess,

imma, skont il-mexxejja  Kurdi, mhux biżżejjed.

L-UE ma ħaditx ir-rwol  li seta' kellha s'issa.

il-proċess seta' sar ħafna  iżjed malajr, u seta' mexa ħarir.

L-Ewropa teħtieġ lit-Turkija u  t-Turkija teħtieġ l-Ewropa, jgħid hu,

iżda t-tnejn li  huma jeħtieġu l-Kurdi.

Il-poplu Kurd hu involut  fi gwerra ta' ħajja jew mewt

kontra l-iżjed organizzazzjoni  perikolużi bħall-ISIS u al-Qaeda.

Dawn mhumiex theddida, iżda  valv ta' sigurtà, gżira ta' sigurtà,

Lura fi Brussell, l-awtur ewlieni tar-rapport  tal-PE fuq l-aġġornament fil-progress Tork

kellu jfittex triq  ibbilanċjata f'dan kollu.

It-Turkija għamlet  passi kbar, qabżiet kbar.

Meta tħares ukoll lejn il-midja,  jekk tqabblu fuq perjodu ta' 15-il sena,

it-Turkija għamlet  passi enormi 'l quddiem.

Iżda jekk tħares lejn l-aħħar  sena, naraw reazzjoni negattiva.

Naraw ukoll, sfortunatament spiss ħafna,

indħil mill-politiċi fil-ġudikatura. 

Emfasi daqxejn differenza minn  wieħed mill-koawturi tar-rapport.

It-Turkija qiegħda f'pożizzjoni  strateġika importanti ħafna

u kienet alleata tan-NATO  għal iżjed minn 50 sena.

Irridu niżguraw li t-Turkija tibqa' soda  fil-kamp demokratiku tal-Punent.

Ma dan inżidu, jgħid  l-ambaxxatur għat-Turkija fl-UE,

l-ilqugħ ta' madwar  żewġ miljun refuġjat Sirjan.

Imma, ikompli jżid, il-kwistjoni prinċipali  għad-dħul hi tal-Punent, mhux tal-Lvant.

Irridu nsolvu l-kwistjoni  prinċipali li hi l-problema ta' Ċipru.

Jekk nagħmlu dan, mela  l-kapitli kollha jkunu nfetħu.

Kiwstjonijiet kbar, li jikkonfrontaw pajjiż li  qiegħed quddiem bidla u tranżizzjoni.

Kulħadd qed jistenna lill-partit tal-  President Erdogan li jirbaħ b'mod komdu.

Imma mistennija bidla politika fit-terminu  parlamentari li jmiss għat-Turkija

u l-politiċi Ewropej qed jittamaw  li jkollhom influwenza fuq dan. 